۵ نقطه عطف در تاریخ پرداخت الکترونیکی در ایران و جهان

روش‌های پرداخت الکترونیکی بخش مهمی از فعالیت‌های هر روزه ما هستند و سال‌هاست که در زندگی ما ریشه دوانده‌اند. این روزها پرداخت هزینه کالاها و خدمات آنقدر سهل و بی دردسر شده که با یک کلیک کردن خریدهای ما به انجام می‌رسد.

تحولات پرداخت الکترونیکی  پیوند تنگاتنگی با تجارت آنلاین دارد و از پیشرفت‌های این حوزه بهره می‌گیرد. چنان‌که می‌دانیم و به تجربه هم دیده‌ایم تجارت الکترونیکی بی اندازه راحت است. همچنین در مقایسه با روش‌های سنتی پرداخت که به میانجی پول صورت می‌گرفت با شرایط حال حاضر و مذاق مشتریان همخوانی بیشتری دارد. امروزه راه‌های پرداخت متنوعی وجود دارد و همه ما با اغلب آن‌ها آشنایی داریم؛ روش‌هایی نظیر بانک‌داری آنلاین، استفاده از کردیت کردن و دبیت کارت، کارت شارژ و کیف پول الکترونیکی و … اما در این مقاله قصد داریم تا به گذشته نگاهی کنیم و ببینیم همه این روش‌ها از کجا سر در آورده‌اند.

۱- شبکه جهانی یا همان WWW مشهور

صد البته تغییرات حوزه پرداخت با انقلاب اینترنت رشد و ترقی پیدا کرد. اگر شبکه جهانی در کار نبود خبری هم از فروشگاه‌ها و ارائه دهندگان خدمات الکترونیکی آنلاین نبود. تاریخچه اینترنت در سال ۱۹۶۹ با آرپانت (ARPANET) شروع شد، شبکه‌ای نظامی که هدف اصلی از آن ایجاد یک شبکه ارتباطی در دوره جنگ ویتنام بود. اما نقطه عطف اصلی ماجرا را باید سال ۱۹۸۹ دانست، زمانی که تیم برنرز – لی با “سایت‌ها” و “پیج‌ها” راه کاری ارائه داد برای ساده‌تر کردن انتشار و دسترسی پذیری اطلاعات روی بستر اینترنت.

۲- شکل‌گیری سیستم‌های پرداخت الکترونیکی

بدیهی است که پس از به راه افتادن اینترنت پیش‌گامان خدمات پرداخت آنلاین هم از نیمه نخست دهه ۱۹۹۰ به دنبال راهی برای ورود به این بازار بودند. در سال ۱۹۹۴ اتحادیه اعتباری فدرال استنفورد تشکیل شد. این اتحادیه اولین مؤسسه مالی بود که به تمام اعضای خود خدمات بانکی آنلاین ارائه می‎داد و صد البته که اولین این سیستم‌های پرداخت آنلاین به هیچ عنوان راحت و کاربر پسند نبودند و کاربران برای استفاده از آن باید دانشی تخصصی درباره رمزنگاری یا پروتکل‌های انتقال داده می‌داشتند. همچنین این سیستم‌ها قابلیت پذیرش تغییرات پی در پی عددی کاربران و تراکنش‌‌های آنان را نداشتند.

بازیگران اصلی بازار پرداخت الکترونیک در اوایل کار میلیسنت، ای کش یا سایبرکوین بودند. بخش اعظم اولین خدمات پرداخت آنلاین از سیستم‌های پرداخت خرد استفاده می‌کردند و وجه مشترک آن‌ها این بود که سعی می‌کردند تا نقدینگی‌های الکترونیکی جایگزین مانند پول الکترونیکی، ارز دیجیتالی و توکن به وجود آوردند. علاوه بر این‌ها، شرکت آمازون که در سال ۱۹۹۴ تأسیس شده بود و پیتزا هات هم باب پذیرش سفارش غذای آنلاین را گشودند.

۳- تحولات امکان پرداخت

اگرچه فرایند امکان پرداخت امروزه به چند مرحله ساده تبدیل شده است و اکثر این شیوه‌ها یا در بستر وب‌سایت‌ها با درگاه پرداخت صورت می‌گیرند یا به‌وسیله اپلیکیشن‌ها. اما چندین سال پیش برای ساختن یک درگاه پرداخت باید نرم‌افزارهای خاصی نصب و تجهیزات اختصاصی تهیه می‌شد. حالا با هر دستگاهی که به اینترنت متصل باشد می‌توان از این خدمات استفاده کرد. پرداخت اینترنتی اقساط، پرداخت قبض تلفن یا پرداخت قبوض دیگر پرداخت بخشی از این خدمات هستند. حدس زدن درمورد آینده این حوزه با توجه به تغییرات روزانه و راهکارهای جدیدی که در دنیای پرداخت الکترونیک پدید می‌آید بسیار مشکل است.

۴- تغییر بازی در پرداخت الکترونیکی

رفته‌رفته دو حوزه پرداخت آنلاین و آفلاین بیشتر درهم می‌آمیزند و مرزهای میان آن‌ها محوتر می‌شود. شکی نیست که این تحولات به واسطه رشد بالنده دستگاه‌های موبایل پیشرفته‌ای صورت گرفته که دارای قابلیت اتصال به اینترنت هستند. امروزه تعداد کسانی که خریدهای خود را آنلاین انجام می‌دهند افزوده می‌شود. بی‌شک در آینده نزدیک محبوبیت فناوری‌های هوشمند از بانک‌داری سنتی بیشتر خواهد شد.

۵- شبکه‌های اجتماعی و پرداخت الکترونیکی

آینده پرداخت‌های الکترونیک در گرو پیشرفت فناوری و نفوذ اینترنت در زندگی ماست. محبوبیت شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های آنلاین روزبه‌روز بیشتر می‌شود (به طور مثال فیسبوک که از سال ۲۰۰۴ پا به میدان گذاشته است) ماهیانه ۱.۵۵ میلیون کاربر فعال دارد و شمار این عده همچنان رو به افزایش است. شبکه اینترنت دامنه کاری خود را گسترش داده و بازی‌های آنلاین را هم وارد صحنه کرده. بازی‌هایی که امکان پرداخت‌های درون برنامه‌ای در آنها مهیا شده است. به‌علاوه اینکه فناوری‌های موبایلی به سرعت متحول می‌شوند و مشتریان برای خرید آنلاین خود دیگر نیازی به کامپیوتر یا لپ تاپ ندارند.

پرداخت‌های الکترونیکی در ایران

شرکت‌های پرداخت الکترونیکی در ایران با ایجاد ساختاری محکم بر پایه تکنولوژی‌های جدید، ابزارهای متعدد پرداخت حضوری و غیرحضوری را در انواع بازارهای تجارت الکترونیک ارائه می‌کنند. برخی از این خدمات شامل موارد زیر است:

• ارائه خدمات تجارت الکترونیکی (e-commerce)
• ارائه راه‌حل‌های پرداخت‌های خرد و کلان اینترنتی (internet payment)
• نصب و پشتیبانی دستگاه‌های کارت‌خوان
• ارائه خدمات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری پرداخت به شبکه بانکی، سازمان‌های دولتی و بانک‌ها (به عنوان مثال: پرداخت اینترنتی اقساط بانک ملی)
• ارائه راه حل و اجرای طرح‌های جامع در زمینه انواع کارت‌های الکترونیکی متناسب با نیاز مشتری
• ارائه خدمات پرداخت از طریق تلفن همراه (mobile payment)

سخن آخر

چنان که بر همه روشن و واضح است منظره پرداخت‌های الکترونیکی به سرعت دگرگون می‌شود. عامل این دگرگونی‌ها هم سر بر آوردن فناوری‌های جدید است. آینده پرداخت‌های آنلاین بی هیچ شکی به تحولات زیرساختی اینترنت بستگی و رابطه عمیقی دارد. با گذشت زمان اشتیاق کاربران به کالاهای نا ملموس (نظیر بازی‌های آنلاین و یا انواع مولتی مدیا) شدت می‌گیرد و پرداخت‌های مشتریان در این حوزه بیشتر می‌شود.