چک موردی چیست؟ قانون، نحوه، مدارک و شرایط دریافت آن

ابلاغ شیوه‌نامه و بخشنامه شماره ۴۱۹ بانک مرکزی در مورد چک موردی به شبکه بانکی، همانند سایر مواردی که به تازگی در قانون جدید چک آورده شده به کاهش صدور چک‌های بی‌محل کمک فراوانی کرده است. مطمئناً همه افراد نیازمند دسته چک کامل نیستند و ممکن است تنها زمانی خاص برای خرید کالا یا سفارش خدمات خاص به چک نیاز پیدا کنند. بدیهی است که در چنین مواقعی این افراد می‌توانند با مراجعه به بانک و بدون تحمل دردسر‌های مربوط به گرفتن دسته چک، به راحتی برای آن هدف خاص خود چک موردی دریافت کنند.

بر اساس این تبصره بانک مرکزی مکلف است به منظور کاهش تقاضا برای دسته چک و رفع نیاز اشخاص به ابزار پرداخت، ظرف مدت یک سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، ضوابط و زیرساخت خدمات برداشت مستقیم را به صورت چک موردی برای اشخاصی که دسته چک ندارند، به صورت یک‌پارچه در نظام بانکی راه اندازی کنند تا امکان برداشت از حساب این اشخاص برای ذی‌نفعان معین فراهم شود.

چک موردی چیست؟

چک موردی نوعی چک است که به صورت موردی به مشتری حقیقی فاقد دسته چک و دارای حساب جاری داده می‌شود. اگر در حال حاضر در یکی از بانک‌های کشور دارای حساب جاری هستید، اما تاکنون دسته چکی دریافت نکرده‌اید و قصد دریافت آن را هم ندارید، برای موارد ضروری که نیاز به ارائه چک دارید می‌توانید از بانک خود چک موردی بگیرید. برای دریافت این چک پروسه سختی در پیش نخواهید داشت و تنها کافی است تا از طریق سامانه صیاد برای هر برگ چک خود شناسه یکتا بگیرید. همچنین برای دریافت چک موردی نیازی به اعتبارسنجی حساب نخواهید داشت اما در نظر داشته باشید که این نوع چک فقط در موارد خاص صادر می‌شود و تنها قادر به دریافت تعداد محدودی از آن در سال می‌باشید.

با توجه به متن قانون جدید چک‌ها شما می‌توانید حداکثر ۵ فقره چک موردی در سال از بانک دریافت کنید. توجه داشته باشید که این نوع چک غیر قابل انتقال است و تنها توسط شخصی که چک در وجه او صادر شده، قابل تسویه هستند.

شرایط دریافت

در مورد دریافت دسته چک به طور معمول متقاضیان ملزم به این هستند تا بعد از اعتبارسنجی با توجه به سقف اعتبارشان، دسته چک دریافت کنند. اما این محدودیت برای چک موردی وجود ندارد و تنها محدودیتی که برای این نوع چک‌ها در نظر گرفته می‌شود این است که شما فقط ۵ بار در سال مجاز هستید تقاضا بدهید و تنها می‌توانید در هر نوبت ۲ عدد چک دریافت کنید. در این صورت اگر درخواست صدور ۲ عدد چک موردی را داده باشید تا وقتی که آن‌ها را پاس نکرده باشید، نمی‌توانید درخواست جدید دیگری را ثبت کنید. از لحاظ ترتیب اثر، احکام حقوقی و ضمانت اجرایی، این چک فرقی با چک‌‌های عادی ندارد و تنها تفاوت آن در این است که برای دریافت آن نیازی به اعتبارسنجی حساب نیست.

مدارک لازم برای دریافت چک موردی و سقف اعتبار مجاز

برای اقدام به دریافت چک موردی همراه داشتن مدارک هویتی (کارت ملی جدید)، داشتن حساب جاری، پر کردن فرم درخواست و نداشتن هرگونه سوءسابقه بانکی (بدهی معوقه چک برگشتی)الزامی است. در مورد سقف اعتبار مجاز برای چک موردی در قانون جدید چک نیز با توجه با ماده ۷ شیوه‌نامه اجرایی، سقف مبلغ مجاز سالیانه برای صدور چک موردی، برای متقاضیان حقیقی دارای حساب جاری غیرتجاری، اشخاص حقیقی دارای حساب جاری و اشخاص حقوقی، بسته به انفرادی بودن یا مشترک بودن حساب آن‌ها، متناسب با نتایج گزارش اعتباری و امتیاز اعتباری‌شان توسط سامانه صیاد تعیین می‌شود.

استعلام وضعیت چک موردی در سامانه صیاد

سامانه صیاد برای بالا بردن امنیت انواع چک‌های بانکی فعالیت می‌کند. برای این منظور چک‌های موردی هم درست مانند چک‌های عادی باید در سامانه صیاد ثبت شوند. پس برای گرفتن چک موردی باید وارد سامانه شوید و نام دریافت‌کننده چک را نیز قید کنید و از شخص دریافت‌کننده هم بخواهید تا نام خود را تأیید کند. برخلاف روال عادی گذشته، برای دریافت چک‌های موردی، نیازی به پشت‌نویسی و انتقال نخواهید داشت و چک در وجه فرد دریافت‌کننده صادر خواهد شد.

چنانچه شما دریافت‌کننده چک هستید، حتماً باید پیش از تأیید نام خود، با کسب اجازه از صادرکننده، سابقه چک برگشتی او را بررسی کنید. این امکان نیز وجود دارد تا از طریق پنل خود، تنها با وارد کردن کد ملی و شماره موبایل فرد صادرکننده، سابقه چک برگشتی او را مشاهده کنید. برای تسویه چک موردی بانک ملی به عنوان مثال حتماً باید اطلاعات مربوط به آن را از قبل در سامانه صیاد ثبت کرده باشید و توجه داشته باشید که ثبت عملیات تسویه نیز باید در سامانه صیاد صورت بگیرد.

برگشت این چک

در صورتی که موجودی فرد برای پاس کردن چک کافی نباشد و چک برگشت بخورد، سامانه یکپارچه بانک مرکزی، خیلی سریع این موضوع را به تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری گزارش می‌دهد. در این حالت شخص بدهکار امکان دریافت چک جدید را نخواهد داشت و در صورت رفع نشدن سوءاثر آن باید منتظر محرومیت‌های زیر باشد:

• عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید.
• مسدود شدن کلیه حساب‌ها، کارت‌های بانکی و هر مبلغی که تحت هر عنوانی نزد بانک یا مؤسسه اعتباری وجود دارد.
• عدم ارائه هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی.
• عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی.

چک موردی به چه کسانی تعلق نمی‌گیرد؟

لیست قرمزی که برای دریافت چک موردی در نظر گرفته شده است دقیقاً همان لیست قرمز سایر چک‌های بانکی است و افراد زیر قادر به دریافت آن نخواهند بود:

• افرادی که حکم ورشکستگی از مراجع قضائی دارند.
• افرادی که چک برگشتی دارند که رفع سوءاثر نشده باشد.
• وکیل یا نماینده صادر کنند (امضاکننده) چک برگشتی که رفع سوءاثر نشده باشد.
• افرادی که بنا به رأی قطعی مراجع قضایی به محرومیت از داشتن دسته چک و چک موردی محکوم شده باشند.
• افرادی که حساب جاری آن‌ها به دلایل قانونی مسدود و برداشت از آن ممنوع شده باشد. البته در مواردی که صرفاً بخشی از موجودی حساب جاری فرد مذکور مسدود بوده و برداشت از مابقی موجودی حساب او مجاز باشد، امکان صدور چک وجود خواهد داشت.