سامانه بانکداری متمرکز (سیستم یکپارچه بانکی) چیست؟ مزایا، موانع و…

با گذشت چند سال اخیر در عرصه بین المللی بانک‌ها پدیده ای ظهور پیدا کرده است به نام بانکداری نوین. پدیده ای که تجربه ان با استفاده از فناوری های پیشرفته مانند فناوری اطلاعات، برای به انجام رساندن فعالیت‌های گوناگون بانکی امکان پذیر شده است. هنگامیکه صحبت از پیوند فناوری اطلاعات و ارتباطات با امور مختلف می‌شود، یکی از بدیهی ترین نکاتی که به ذهن خطور خواهد کرد پیوند میان این فناوری و بانکداری است. سامانه یکپارچه بانکداری متمرکز الکترونیک از مهم ترین دستاوردهای حاصل از تلفیق تکنولوژی با علوم بانکیست.

بنابراین استفاده از دستاورد های فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت بانکداری بی شک یکی از بهترین روش ها را که سرعت و رقابت در آن حرف اول را میزند برای پیشبرد مالی و تجاری در اختیار ما قرار خواهد داد. سیستم بانکداری متمرکز یا Core Banking ازجمله این روش و راه‌حل‌ها است که در چند سال گذشته به‌عنوان زیرساخت ارائه سایر خدمات نوین مطرح شده است و همچنین گسترش فراوانی یافته است.

بانکداری متمرکز (Core Banking) چیست؟

شاید در اصطلاح واژه Core به معنای هسته و یا مرکز باشد ولی در حقیقت این واژه مخفف Centralized On Real Time Exchange است. که از این کلمه علاوه بر معنای اقتصادی به‌عنوان محور و مرکز پردازش‌هایی بانک نیز استفاده می‌شود.

در واقع Core Banking برای سامانه‌های مرکزی استفاده می‌شود که مجموعه عملیات مربوط به بانکداری مختص به یک بانک در آن ثبت می‌شود. سیستم بانکداری متمرکز نسبت به سیستم غیرمتمرکز مزایایی را برای بانک‌ها به همراه دارد مانند کاهش هزینه‌های و بهبود خدمات که مهم‌ترین ویژگی آن این است که این سیستم باعث می‌شود زمینه رشد بیشتر برای بانک‌ها فراهم شود.
در یک تعریف کلی از سیستم بانکداری یکپارچه و یا متمرکز می‌توان گفت که این سیستم کلیه خدمات بانکی و عملیات‌های راهبری را با دسترسی به پایگاه داده‌های مشترک در قالب یک سیستم برای مشتریان ارائه می‌نماید. انعطاف‌پذیری این سیستم و مشتری محوری آن از مهم‌ترین ویژگی‌های بانکداری متمرکز است که بدون ایجاد یک بانک اطلاعاتی متمرکز می‌توان با خدمات الکترونیک به‌صورت متفاوت و جزیره‌ای خدمات را ارائه نمود.

تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران

در ابتدا فعالیت‌های بانکداری الکترونیک در ایران ابتدا در سال ۱۳۵۰ آغاز شد. در آن زمان بانک تهران با در اختیار گرفتن بین ۷ تا ۱۰ دستگاه خودپرداز در شعبه‌های خود اولین پرداخت اتوماتیک و الکترونیک پول را تنها در همان شعبه نصب شده را تجربه نمود. ‌اواخر دهه ۱۳۶۰بانک‌های کشور با احساس نیاز به اتوماسیون عملیات بانکی شروع به رایانه‌ای کردن عملیات بانکی نمودند.

طرح جامع اتوماسیون بانکی پس از بررسی‌های گوناگون در یک قالب پیشنهادی برای تحولی جامع در برنامه‌ریزی فعالیت‌های انفورماتیکی بانک‌ها به مسئولان شبکه بانکی ارائه شد که با مصوبه مجمع عمومی بانک‌ها در سال ۷۲ این طرح جامع برای تمامی بانک رسمی شد. در همان سال بانک مرکزی، سازمان اجرایی طرح جامع انفورماتیک سیستم بانکی را تأسیس کرد.

در خرداد سال ۱۳۸۱مجموعه مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب تصویب شد. بنابراین اداره شتاب بانک مرکزی در ۱۳۸۱/۴/۱ با هدف فراهم کردن زیرساخت بانکداری الکترونیکی تأسیس شده و شروع به کار این حوزه نمود. شتاب با ایجاد ارتباط بین دستگاه‌های خودپرداز، در سه بانک رسماً متولد شد (بانکهای کشاورزی، توسعه صادرات و صادرات ایران).

در حال حاضر بیشتر بانک‌های ایران به‌طور مستقیم طرح‌های بانکداری الکترونیکی خود را پیش می‌برند. بانک ملی با طرح سیبا، بانک تجارت با طرح SGB، بانک صادرات با طرح سپهر، بانک رفاه با طرح جاری همراه، بانک کشاورزی با طرح مهر، بانک ملت با طرح جام و بانک‌های خصوصی با طرح بانکداری ۲۴ ساعته و به‌صورت مجزا و منفرد، سامانه یکپارچه بانکداری متمرکز الکترونیکی را در حوزه تحت پوشش خود تجربه می‌کنند.

اجزای مختلف یک سامانه بانکداری متمرکز

تا به امروزه هیچ قالب خاصی برای اجزای یک سامانه جامع بانکداری متمرکز ارائه نشده است و هر یک از تولید کنندگان با توجه به ایده‌ها و تجربیات خود در جمع‌آوری درخواست‌های مشتریان و با تکیه به فناوری اطلاعات بخش آی تی اقدام به ارائه محصولات متنوع بانکی نموده‌اند. علاوه بر آن دسته‌بندی محصولات مختلف بانکی و چیدن آن‌ها بر اساس شباهت عملکردی و با در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی و کاربردی انجام شده است.

امروزه بانک‌های ایرانی در مقیاس‌های کوچک و بزرگ و یا بانک‌های دولتی یا خصوصی تجربه‌های فراوانی را در زمینه توسعه و خرید سامانه‌های کر بانکینگ داشته‌اند. سامانه بانکداری یکپارچه با وجود تمام امکانات خوبی که دارد، فاقد قابلیت هایی مانند پرداخت دنگی است. امید است که با پیشرفت این سامانه در نسخه های آتی، این قابلیت نیز به اینگونه سیستم ها اضافه شود.

موانع اجرای بانکداری یکپارچه

مشکلات موجود بر سر راه توسعه سیستم یکپارچه بانکداری متمرکز الکترونیک عبارت‌اند از:

۱. مشکلات دسترسی و خرید نرم‌افزار‌های خارجی
۲. مشکلات انطباق نرم افزارهای خارجی با عملیات بانکی داخلی
۳. عدم طراحی و تهیه نرم‌افزار Core Banking بانک‌های دولتی داخل
۴. جذب و نگهداری نیروهای متخصص و حرفه ای در این زمینه
۵. سختی های ناشی از عدم شناخت مدیران و دستگاه‌های ناظر و بازرس
۶. محدودیت‌های ناشی از آیین نامه‌های معاملاتی

از سوی دیگر عدم پوشش مخابراتی در همه نقاط کشور، کندی توسعه شبکه زیرساخت، ارائه نشدن خدمات پشتیبانی به‌صورت شبانه‌روزی، ارائه نشدن خدمات مخابراتی متناسب با کیفیت مورد نیاز عملیات بانکی و بالا بودن میانگین زمان تعمیر خرابی با توجه به حساسیت سامانه‌های بانکی، پایین بودن قابلیت اطمینان ارتباطات شبکه‌ای موجود ازجمله مشکلات شبکه ارتباطی بانک‌ها ذکر شده است.

سامانه‌های بانکداری متمرکز در بانک‌های ایران

با توجه به بررسی‌های صورت گرفته در حال حاضر تمامی بانک‌های ایران از سامانه یکپارچه بانکی استفاده می‌نمایند که برخی از این سامانه‌های توسعه یافته داخلی و همچنین برخی دیگر از محصولات خارجی بومی سازی شده هستند.

اگرچه توانایی این سامانه‌ها را نمی‌توان برای برطرف نمودن نیاز بانک‌ها به‌صورت دقیق اندازه‌گیری نمود اما میزان پوشش این ویژگی‌های بیان شده و سطح بلوغ شرکت‌های داخلی در زمینه تولید ماژول‌های بانکی می‌تواند در مقایسه با دیگر محصولات موجود به کاررود.