ضمانت نامه بانکی چیست؟ ویژگیها، شرایط و کاربرد انواع ضمانت نامه بانکی

از مهم ترین و متداول ترین خدماتی که بانک ها برای مشتریان خود ارائه میدهند می‌توان به ارائه انواع ضمانت نامه های بانکی اشاره نمود. بانک ها با ارائه این خدمات علاوه بر کسب سود، موجب تسهیل مبادلات اقتصادی و رشد اقتصاد یک جامعه می‌گردند. بنابراین انتظار می‌رود که اغلب بانک ها توجه ویژه‌ای به این بخش از خدمات خود داشته باشند. همچنین انتظار می‌رود که با قدرت بیشتر در این زمینه ورود پیدا کرده تا بتوانند سهم عظیمی را از بازار صدور ضمانتنامه به خود اختصاص دهند.

تعریف ضمانت نامه های بانکی و شرح مبنای قرارداد برای شروع ضمانت نامه

تعریف ضمانت نامه بانکی به زبان ساده عبارت است از قراردادی که مطابق با آن ضامن یا صادر کننده متناسب با درخواست متقاضی یا ضمانت خواه متعهد می‌شود که بدون هیچ قید و شرطی در سررسید معین شده مبلغی از بابت موضوعی که به متقاضی مربوط میشود را پرداخت نماید. بنابراین اهمیت ضمانت نامه برای بانک مانند تسهیلات پرداختی بسیار زیاد خواهد بود. دقت در صدور ضمانت نامه و اعتبار سنجی مشتری از مهم ترین پیش نیاز های صدور ضمانت نامه به شمار می‌رود.

تکیه گاه اصلی ضمانتنامه بانکی، درخواست مشتری بانک است که به او متقاضی می‌گویند. مبنای ضمانت نامه قراردادی است که قبلا بین متقاضی و ذینفع ضمانتنامه منعقد شده است. متناسب با ماده ۶۸۴ قانون مدنی عقد ضمان عبارت است از اینکه ” شخص مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد ” منبع: ویکی فقه.

بانک با صدور ضمانتنامه بانکی متعهد می‌گردد تا در صورتی که ضمانت خواه یا مضمون عنه تعهدات پیش بینی شده ضمانتنامه را در زمان معین شده نپردازد و یا اینکه از انجام صحیح تعهدات خود به هر دلیلی خودداری نماید، به مجرد اعلام ذینفع (مضمون له و یا سازمانی که ضمانتنامه در قبال او صادر شده) قبل از انقضای سررسید، مبلغ قید شده در ضمانتنامه را در وجه ذینفع پرداخت نماید. به این نکته توجه داشته باشید که ضمانت نامه های بانکی غیر انتقال هستند و فقط توسط ذینفع که در متن ضمانت نامه نوشته شده قابل استفاده خواهد بود. دریافت ضمانت نامه بانکی نیز با سفته ممکن خواهد بود.

در ادامه انواع ضمانت نامه بانکی معرفی می گردد:

ضمانت نامه شرکت در مناقصه / مزایده (Tender Guarantee)

معمولاً هنگام خرید کالا و یا در حالت فروش کالاها در سطح بین المللی مخصوصا در قسمت های خصوصی و عمومی، سازمانها و دستگاه های ذیربط موظفند اطلاعات لازمه را از طریق رسانه های گروهی اعلام نمایند تا پیشنهاد کنندگان با ارائه بهترین پیشنهاد بتوانند در مناقصه شرکت کنند.

پیشنهاد کنندگان باید با ارائه ضمانتنامه و پیشنهاد قیمت، جدی بودن قصد شرکت خود را در مناقصه اعلام کنند و همچنین نشان دهند که آنها قصد خارج شدن از تشریفات مناقصه، قبل از اتمام آن را نخواهند داشت و یا در صورت برنده شدن در مزایده قرارداد آن را امضا خواهند نمود.

ضمانت نامه حسن انجام کار / تعهدات (Good Performance Guarantee)

از نظر ماهیتی ضمانت نامه بانکی حسن انجام کار (GPG) مانند اعتبارات اسنادی تلقی میگردد. همانگونه که یک اعتبار اسنادی، پوشش پرداختی را از طرف خریدار در صورت عملکرد صحیح و متناسب فروشنده بر اساس شرایط درج شده در اعتبار اسنادی بر عهده دارد، یک ضمانتنامه حسن انجام کار نیز پوشش کارفرما را در حالتی که صادرکننده تعهدات خود را ایفا نکرده باشد یا بموقع و مناسب عمل نکند را تضمین می نماید.

مبلغ ضمانت نامه حسن انجام کار در صدی از مبلغ قرارداد ثبت شده می باشد و میزان آن بر اساس توافق طرفین تعیین و اعلام می گردد که معمولا ً بین ۵ تا ۱۰ درصد در نظر گرفته میشود اما با توجه به شرایط قرارداد درصد آن می تواند متغیر باشد.

ضمانت نامه بانکی پیش پرداخت (Advance Payment Guarantee)

اصولا در اغلب قراردادهای اصلی، صادرکننده برای دریافت درصدی از ارزش قرارداد که معمولاً بین ۵ تا ۳۰ درصد است با خریدار به توافق می رسند. به این دلیل که طرف قرارداد نیازمند به پیش دریافت خواهد بود تا بتواند از این طریق منابع مالی لازم و اولیه را جهت اجرای تعهدات و یا قرارداد خود تامین کند. در مقابل واردکننده برای پرداخت چنین مبلغی نیاز به تضمین دارد که این تضمین از طریق ارائه ضمانتنامه پیش پرداخت (APG) تامین میگردد.

ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان (retention money guarantee)

معمولاً در قراردادهای پروژه ای، مبلغی بعنوان پرداخت های میانی انجام می شود اینگونه پرداخت ها هنگامیکه مهندسی پروژه تایید می کند که قسمتی از پروژه به اتمام رسیده صورت می گیرد. این پرداخت های میانی به پیمانکار این فرصت را می‌دهد تا نقدینگی لازم را در طول مدت انجام عملیات پروژه در اختیار داشته باشد و همچنین کارفرما، درصدی از این مبالغ پرداختی را که بین ۵ تا ۱۰ درصد است با توجه به حجم پروژه می‌تواند نزد خود نگه دارد تا در نهایت پس از اتمام پروژه و پس از حسن اجرای کار و انجام عملیات مربوطه، مبالغی که کسر شده را برای پیمانکار پرداخت نماید.

کارفرمایان و پیمانکاران اغلب موافقت می‌کنند که این مبالغ کسر شده که به کسور وجه الضمان معروف است بنفع پیمانکار آزاد شود، با توجه به این شرط که در مقابل ضمانتنامه ای تحت عنوان ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان نیز صادر شود.

ضمانت نامه گمرکی (Customs Guarantee)

این ضمانت نامه بانکی در صورتی کاربرد خواهد داشت که متقاضی صدور ضمانتنامه درخواست حضور در نمایشگاه بین المللی در کشوری دیگر را داشته و یا در زمانی که برای پروژه نیازمند به وارد کردن تجهیزات خاص بطور موقت باشد، برای اینکه متقاضی ضمانتنامه حقوق گمرکی را پرداخت نکند اقدام به صدور تقاضای این نوع ضمانتنامه برای گمرک کشور میزبان می کند. گمرک کشور میزبان نیز در صورتی که کالای مورد نظر در زمان تعیین شده از کشور خارج نشود و یا اینکه عوارض گمرکی پرداخت نشود می تواند ضمانتنامه تعیین شده را مورد مطالبه قرار دهد.

ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت (Payment Guarantee)

این نوع ضمانت نامه را می‌توان برای پوشش بسیاری از تعهدات پرداخت صادر نمود. مثلاً در ارتباط با تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره، وام بانکی، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگری ضمانتنامه تعهد پرداخت صادر میگردد. در سالهای اخیر تقاضای صدور ضمانتنامه های تعهدات مطابق با هدف جایگزینی با اعتبار اسنادی به صورت چشمگیری افزایش یافته است.

تفاوت این دو ضمانت نامه در این است که تسویه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادی عادی در صورتی انجام می شود که طرف‌های درگیر در اعتبار اسنادی وظایف تعریف شده خود را انجام داده باشند، در حالیکه ذینفع یک ضمانتنامه تعهد پرداخت، در ابتدا باید وجه را از خریدار دریافت نموده و در صورتی که خریدار در پرداخت خود قصور ورزد ذینفع میتواند با مراجعه به بانک وجه ضمانتنامه را دریافت نماید.